Een
prachtig landgoed
Wellenseind is een prachtig landgoed in het Noordbrabantse Lage Mierde. Het ontstond begin vorige eeuw. De cultuurhistorische elementen zijn behouden gebleven, terwijl de natuurwaarden verder zijn uitgebouwd. Dat resulteert in een goed ontsloten schakering van landschappen, die vroeger karakteristiek waren voor de Kempen. En dat op een oppervlakte van 130 hectare. Het grootste deel van Wellenseind is opengesteld; om de rust te waarborgen wel uitsluitend voor wandelaars.
Wellenseind 19e eeuw
Wellenseind 1900
Wellenseind 1938
Wellenseind 1973
Wellenseind heden
De
Historie
Landgoed Wellenseind werd rond 1915 gesticht door ‘textielfamilie’ Van Puijenbroek. In die tijd bestond de Kempen hier uit uitgestrekte heidevelden, landduinen en moerassen, maar de vruchtbare beekdalen waren al deels in cultuur gebracht. Op Wellenseind komen de riviertjes De Reusel en De Beekloop samen, waardoor er te midden van de ‘woeste gronden’ al kleinschalige hooilandjes bestonden, de zogeheten beemden. De rest van de gronden zouden vervolgens worden omgezet in het belang van de jacht en houtproductie. Heide werd ontgonnen en met bomen ingeplant.
Delen van Wellenseind waren echter erg nat door de kwelbronnen (wellen, waar het landgoed ook naar is genoemd) en de beken die regelmatig buiten hun oevers traden. Om ook daar economisch gewin te kunnen behalen werden greppels en rabattenbossen aangelegd: door kanaaltjes te graven en met zand daaruit dijkjes op te werpen ontstond de mogelijkheid om hakhout te telen. Centraal werd een grote vijver aangelegd, voor de kweek van karpers en Chinese loopeenden en de jacht op waterwild.
Ook beeldbepalend was de voorliefde van de familie Van Puijenbroek voor verschillende bomen. Door een verzameling van zowel inheemse als uitheemse soorten aan te planten, ontstond op het landgoed een soort arboretum.
De enige bebouwing bestond uit een woonhuis (een tot villa omgebouwde oude hoeve), een schaapskooi en een veestal.
Recente
ontwikkelingen
Omstreeks 2000 werd Landgoed Wellenseind overgenomen door de familie Zeeman. Enkele decennia lang was er weinig meer aan beheer gedaan, waardoor verschillende landschapselementen verloren dreigden te gaan, maar er volgde een voortvarende inhaalslag. Niet meer met het focus op de jacht – die werd op Wellenseind zelfs afgeschaft – maar in het belang van de natuur en de biodiversiteit. De dichtgegroeide karpervijver werd omgezet in een venachtig milieu, verschillende beemden werden weer als hooilandjes in gebruik genomen en een historische dekzandrug werd weer in het landschap zichtbaar als de landduinen met heide van weleer.
Meer recentelijk werd een omvangrijk hydrologische project uitgevoerd. Sloten werden verondiept of gedempt om zo de kwelstromen in het gebied weer te herstellen en sluisjes vervangen of aangelegd. Plaatselijk zal dat tot veenvorming en bijzondere vegetatie gaan leiden. Voor de begrazing van de heide en hooilanden en de bestrijding van de invasieve Sachalinse duizendknoop beschikt Wellenseind over eigen kuddes Kempische heideschapen en Brandrode runderen.
Ondertussen maakte eigenaar Jan Zeeman werk van de openstelling van Landgoed Wellenseind. Van begin af aan vond hij het zonde dat anderen niet van de prachtige natuur konden genieten. In mei 2019 werd aan de Dunsedijk bezoekerscentrum Voor Anker in gebruik genomen en kregen wandelaars toegang tot het grootste deel van het unieke gebied. Helaas zou Jan zelf er slechts 1 jaar van kunnen genieten: hij overleed in 2020.
Nu
Landgoed Wellenseind
Wie nu over Wellenseind wandelt ziet de allure van een oud landgoed terug in de laantjes, de historische bruggen over de beken, de kleinschalige hooilandjes en de wallen van Rododendrons. Deze oude elementen werden aangevuld met de aanplant van 4,2 km inheemse heggen, die op termijn het prikkeldraad zullen vervangen. Daarnaast zijn er poelen en houtwallen aangelegd en worden er knotwilgen onderhouden. Jaarlijks wordt het hooi in ruiters te drogen gelegd en akkerranden ingezaaid met granen en veldbloemen.
Bezoekers wandelen door beekbossen, rabattenbossen en weilandjes en passeren heide, gagelstruwelen en riviertjes. Zo ongeveer moet de streek er zo’n honderd jaar geleden uit hebben gezien. Wie er oog voor heeft ziet bovendien vele soorten vogels, insecten, zoogdieren, planten en paddenstoelen. Niet voor niets is Wellenseind Natura 2000-gebied en behoort het tot Natte Natuurparel De Utrecht. En natuurlijk draagt een ontmoeting met de schapen en runderen bij aan de ultieme beleving van het pure buitenleven.
Op het landgoed zijn drie routes uitgezet. Wie graag comfortabel wandelt volgt vooral de halfverharde hoofdpaden, wie liever het avontuur opzoekt kiest voor de secundaire paadjes dwars door de natuur. Aan de grenzen van Wellenseind houden de mogelijkheden niet op: door middel van draaipoortjes in het noorden en zuiden van het gebied ontstaat aansluiting op vele tientallen km’s aan wandelpaden. Ze doorkruisen het uitgestrekte, aaneengesloten en grensoverschrijdende natuurgebied waar Wellenseind onderdeel van uitmaakt. Evenals o.a. Landgoed De Utrecht, Landgoed Gorp & Roovert, de Neterselse, Mispeleindse en Landschotse heide en de Gewestbossen Ravels. Tezamen bestrijken ze maar liefst 8500 hectaren en dat is zelfs aanzienlijk meer dan Nationaal Park De Hoge Veluwe.
Flora
& Fauna
Biodiversiteit speelt op Wellenseind een belangrijke rol. Doordat het landgoed tot voor enkele jaren terug was afgesloten voor het publiek viel en valt er nog enorm veel te ontdekken. Er blijken meer dan dertig soorten dagvlinders voor te komen, waaronder Bont dikkopje, Kleine ijsvogelvlinder en Grote weerschijnvlinder. De meest markante nachtvlinder is hier ongetwijfeld de Gevlamde vlinder, die al einde maart vliegt.
Libellen zijn er talrijk, met een hoofdrol voor de Weide- en Bosbeekjuffers. In de rabattenbossen en slootjes leven Vinpootsalamanders, Alpenwatersalamanders en Kleine watersalamanders en op Wellenseind bevinden zich twee grote populaties van de Levendbarende hagedis.
Het moderne bosbeheer biedt veel ruimte voor dood hout. Dat resulteert onder meer in de aanwezigheid van vijf spechtensoorten, waarvan de Middelste bonte specht met maar liefst 8 – 10 territoria de belangrijkste vertegenwoordiger is. Jaarlijks komen ook 1 a 2 paartjes IJsvogels tot broeden. Andere aansprekende broedvogelsoorten zijn Wielewaal, Wespendief, Bosuil, Kerkuil en Houtsnip.
Mede omdat er niet wordt gejaagd bestaat er een grote kans op het zien van reeën. Aan de oostzijde hebben we daar een observatiewand voor ingericht. Op Wellenseind komen maar liefst vijf martersoorten voor: wezel, hermelijn, bunzing, boom- en steenmarter. In zomernachten zijn minstens zes vleermuissoorten actief.
Dankzij de grote verscheidenheid aan biotopen is Wellenseind erg rijk aan paddenstoelsoorten. Kenners komen speciaal hiervoor van heinde en verre naar dit gebied.
Onder de interessante planten hebben Waterviolier, Bosanemoon en Dotterbloem een relatie met de mineralen die met kwel aan de oppervlakte komen. Met grote belangstelling volgen we hoe het gebied zich botanisch verder zal gaan ontwikkelen, nu de hydrologische omstandigheden zijn verbeterd. Ook positieve ontwikkelingen direct buiten Wellenseind zullen tot veranderingen gaan leiden. Zo zijn de Raamsloop en de Reusel daar weer meanderend in hun oude bedding teruggelegd en worden ze omzoomd door natte hooilandjes, die bij hoge waterstand overstromen. Daar rekenen we in de toekomst o.a. op verschillende soorten orchideeën.
Dankzij de investeringen in de biodiversiteit zijn sinds de openstelling van Wellenseind al diverse nieuwe planten- en dierensoorten gevonden. Zo komen er sinds kort Blauwvleugelsprinkhanen en Grote glimwormen voor en zijn de zeldzame Harkwesp en Vermiljoenkever al waargenomen. Allemaal soorten die op een goede instandhouding van kwetsbare biotopen wijzen.